Zohra, d tacennayt taqbaylit, tlul-d akken kan tefra tegrawla n Lzzayer, di 17 duǧember 1962 deg Ugemmun, taddart d-yezgan di Larebɛa n At Yiraten.
A leεtab-iw iruḥen
A win xelseɣ s temẓi
Ay afus iten-ijebren
Ass-agi budden-ak tirẓi
D lxir-ik i d-yuɣalen
Imsewweq-d d ccḥani
Am win yettrebbin azrem
Tura yenneḍ-as-d i yiri
Tameddurt n Zohra tettak anzi ar tid n tullas n taddart-is di tallit-nni. Telmed tilufa n wexxam, asewwi, aniwel, tibḥirin, tamegra, llqeḍ uzemmur, tullma n taduṭ… Teǧǧa aɣerbaz mi tewweḍ s aswir wis 5, akken ad tuɣal ilmendad n yemma-s yuḍnen. Xas akken teǧǧa aɣerbaz, maca mazal-itt tḥemmel taɣuri n yedlisen, tḥemmel daɣen ccna d uẓawan.
Kkseɣ talaba ɣef yiri-w
Fkiɣ-tt i widen yeεran
Ssemdiɣ-as irebbi-w
I ugujil mebla imawlan
Nekk ɣileɣ mi ḥnin wul-iw
Akkenni medden akk llan
Selmen-iyi lwaldin-iw
Ass-a mi yi-bdant lemḥan
Temẓi-s tɛedda am waḍu, deg useggas n 1980, tesɛa 18 iseggasen, tezweǧ, tesɛa-d taqcict maca ur tɛeṭṭel ara tennebra. Deg useggas 1982 tessufeɣ-d aḍebsi-ines amezwaru azwel-ines : « Yemma ixdeɛ-iyi zzher-iw ». Terza ar tmurt n Fransa, din tezweǧ i tikkelt tis snat, tesɛa-d taqcict nniḍen maca ur tɛeṭṭel ara tennebra daɣen.
Ayen yezrin fell-as yeqqed ul-ines, ɣef waya ad naf ccna-ines yezzi ɣef uguren i tedder, i tettidir tmeṭṭut taqbaylit, ɣef wuguren n ddunit, isefra-s qqazen deg wulawen n wid ara sen-yeslen, jerḥen, sruyen-d tameṭṭut yeddren deg wuguren akk d tin yettidiren di tlemmast n wuguren.
Kfan wussan di leεmer-iw
Mi yekna lqedd-iw
Ẓẓay ufud i tikli
D tamɣart i sεeddaɣ temẓi-w
I sεeddaɣ temẓi-w
Win i d-rebbaɣ yerwel fell-i
Deg yennayer 1995, Zohra tesselqef deg yiwen n ubaxix n ubrid ger temdint n Marsay d Lpari, temmut di leɛmer-is 32 iseggasen. Ass-nni d ass amcum fell-as, d yir ass i wid i tt-iḥemmlen. Yuɣ lḥal texdem tameɣra di temdint n Marsay di Fransa imi tekfa tḥar ad tuɣal ar Lpari. Temmut deg irebbi n yimdukal-is, gar-asen win s-yekkaten agambar « Ɛellawa BEHLULI », aneggaru-agi yaḥka-d ɣef wass-nni, yenna-d : « Ass-nni, deg wakken liḥala n tegnawt ur terkid ara, ur yelli ara di ddahn-nneɣ akken ad nekcem ar Lpari deg yiḍ-nni, maca Zohra teckernenneb deg-neɣ tebɣa ad nruḥ syinna. Nenna-as belli ur tessefraḥ ara tikli n yiḍ imi akka yexṣer igenni… maca netta tugi ad aɣ-d-tsel. Dɣa nuɣ-as awal akken ad ten-saɛef. Deg webrid tettmeslay-aɣ-d kan ɣef icennayen yemmuten, dɣa Ḥsen MEZZANI, am wakken iwerra-as Rebbi ad tent-lḥeq ar wanda wwḍen di kra n tsaɛtin kan. Deg webrid yewwet wegris, agu, ur tettwaliḍ ara ula d aḍad-ik, s tmara i tleḥḥu tkeṛṛust. Akken iṛuḥ ad yali wass, ddeqs i d-nelḥa, ur nuki imi tecceḍ tkeṛṛust, anehhar ur yeḥkim deg-s, tṛuḥ…. Nwala tafekka n Zohra tugi ad d-tembiwel, tugi ad d-tegger nnefs, tugi ad d-terr i wawal-nneɣ, nefhem belli dayen temmut. »
Imi iyi-d-tewḍeḍ a lxiq
Refdeɣ-d acewwiq
Гef lemḥayen i d yi-yuɣen
Win ur nesεi lzem-is rqiq
Awal ad t-yectiq
Ad t-id-yini ger medden
Ur ttkal ara ɣef werfiq
Xas yenɣa-k ṭṭiq
Ur ḥekker i gma-k ass-a
Ṣṣut-is yewweḍ akk imeẓẓuɣen n Leqbayel, aladɣa ar tullas, tulawin. Xas akken lmut tḥudd-as-d tilas, maca Zohra tessaweḍ ad tessekles 36 n tezlatin di 15 iseggasen : « ayen ayen ? , Kfan wussan di leɛmer-iw, A k-ḥkuɣ ay amyaru, Tayri, zerɛeɣ ur d-mgireɣ ara… », texdem aṭas n tmeɣriwin di tmurt n Fransa, isem-is d ṣṣut-is yeqqim-d. Tecna d waṭas n yicennayen, gar-asen : SAIDANI Rabah, Mhenna OUZAID, Moh SMAIL.
Fahim MESSAOUDENE