Yennayer d yiwet temyart (lɛada) ger temyarin-nneɣ.

1

 

Yennayer  d yiwet temyart (lɛada) ger temyarin-nneɣ.

Asarag i yessermed  Ǧamal Benɛuf deg uɣerbaz  “ ENPO-MA” n Wehran (ass n Wemhad 11.1.2018).

 

Awal uzulu d usensef:

Azul fell-akent, azul fell-awen,

Ansuf s kra n tin d win i d-yusan akken ad nemyegraw da,  deg usudu-ya n tesdawit, ilmend n wesfugel n Yennayer. Dɣa ad farṣeɣ tagnit-a i yi-d-yettunefken akken a wen-buddeɣ i yakk aseggas ameggaz!

Tanemmirt tameqqrant i warrac d tullas-agi-nneɣ n terbaɛt “POLYLAND-CLUB” akk d imeddukal-nneɣ n tiddukla Numidya  i ɣ-d-yesnubegten akken ad nessermed asarag-agi ɣef Yennayer.

Awellih!:

Tigemmi tamaziɣt d tamerkantit nezzeh, ur yessefk  a tt-id-nekmes deg yiwet temyart (wansay) kan, akka am YENNAYER,  ɣas ulamma Yennayer-agi ɣur-s azal meqqren deg tgemmi-nneɣ. Atan dɣa  Yennayer useggas- a yemgarad ɣef iseggasen yezrin, acku yettwakkez d ass aɣelnaw, u d ass n wesgunfu. Tucbiḥt ad tuɣal i imeɣnasen n tmaziɣt i yefkan aṭas iseflan akken a d-yaweḍ wass-a. Ulac wi ɣ-d-yefkan kra sɣur-s imi d ayla-nneɣ kan i ɣ-d-yuɣalen.

Taɣerma tamaziɣt:

Taɣerma tamaziɣt d tin meqqren nezzeh akken meqqar wazal imawlan-ines Imaziɣen.  Meqqret nezzeh, hrawet nezzeh akken hrawet tesga d-ṭṭfen imawlan-ines; daɣen lqayet nezzeh akken lqayit iẓuran imawlan-is yuɣen aẓar ɣezzifen deg umezruy n talsa. Imaziɣen mačči kan ṣuken (bnan) taɣerma-nsen, maca, rnan ṣuken neɣ kkin  deg uṣuk (lebni) n tɣermiwin nniḍen.  Annect-a, mačči d ayen i d-nesnulfa neɣ d ayen d-neskerkes. Annect-a, d ayen yuran deg umezruy. Imi amezruy d inigi ɣef tilin imaziɣen yakk d yigan-nsen. Annect-a yakk yettwassen, anagar kan imeḥyufa d wudɣilen, rnu ɣur-sen kra  iǧeɛlaben d kra ibelɛuṭen yezgan teqqnen allen  swayes ttwalin akken ad rewlen i tidet!

Amazray agrigi “Hirudut” -yettwassnen s yisem ubabat umezruy- d amenzu i d-ibedren isem amaziɣ s yisem “Mazigus” di tallit taqburt (lewhi n 5 igiman ngum talalit n Ɛisa.

Kra imedyaten:

Iṣukan d tɣermin:

* Icerriḍen n  Ṭaṣili yettwacerḍen seg 5000 iseggasen ngum asali izumak neɣ iherman n Maṣer.

*Taɣessa n wales i wumi semman imusnawen “ales n Mecṭ-lɛebi”.

*Iɣizan n “Yixef-Afalu” mlan-d d akken  tamguri (industrie) ssya i tettwawi ɣer Turuft.

*iɣerban n Tihert.

* iɣerman n Tamugadi akk d Ǧmila.

*iẓekwan n Duga, Imedɣasen ,  Iẓekwan n Tmasiḥt yellan di Cercal d waṭas ixerban nniḍen yettunefken i Rruman, maca, di tidet, d Imaziɣen i ten-yessulin.

Iduba d yegrawen n tsertit:

Iamziɣen si zik n zik-nsen  i sbedden igrawen  ara yesselḥun tilufa-nsen, u yal tallit sbedden-as tuddsiwin i sen-iwulmen.

*”Agraw imeqqranen neɣ n yemɣaren”  zik-nni, yugdan “agura” ɣur yegrigen neɣ “Ssina” ɣur irumanen. Tuddsiwin-a grant-d ar tallit tamirant di kra n temnaḍin: “Agraw neɣ tajmeɛt” ɣur Yeqbayliyen, “aǧraw ɛemmi Ssaɛid” ɣur  wat Mẓab

*Imaziɣen sbedden tigeldiwin deg wakal-nsen,  yettwassnen am tgelda Tanumidit, Tamuriṭanit… Ger igelliden yettwassnen nezzeh: Gaya, Mass-nsen, Mikaw-sen, Yugurten, Yuba 1ru, Yuba 2sin d wiyaḍ…ugar ɣef wid yezgan d imnukal ɣef tgeldiwin tinselmin: Yusef Utacfin, Yaɣmurasen, Buluɣin, At Ziri.…mačči d yiwen a t-id-nebder.

– Kra seg imusnawen d imaruten imaziɣen imi ggten, mačči d yiwen a t-id-nebder da:

Afulay n Mdawruc, Siperyan, Ṭartilyan, Ugistan, Ibenu Rucd, Ɛebbas Afernas, Benbaṭuṭa, Benxeldun, Benajerrum, Benbadis, Lwertilani…war ma nettu wid n tallit-a tamirant am dda Lmulud At Mɛemmer, Bensdira, Bulifa, Sliman Reḥmani,Kateb Yasin, Ṭawes d Lmuhub Ɛemruc, Belɛid At Ɛli

Awal ɣef Yennayer imi d netta i d asentel  n wass-a:

Yennayer  d asentel meqqren, u  ma nefka lemqud i wawal ad yiɣzif wemrar-is. Ihi, ad narem amek ara s-d-nesself kan i yal tiɣmert s tewzel akken ad nesmed kra seg wayen iwulmen alamma yemmed usentel-a.

Taḥawact:

         Asemmi:

*Ɣas ma ggten yismawen  i  tesfugla-ya , ma d inumak n wesfugel  d yiwen-nsen akk: Yennayer di temnaṭ n  Yeqbayliyen d waṭas n temnaḍin nniḍen , Nnayer di tama umalu n tmurt,  Yennar ɣur icawiyen, Leɛǧuza di tlemmas akk d kra n temnaḍin nniḍen…

*asfugel, anamek d tallit n wesfugel:

Yennayer yettwasfugul deg yal tamnaṭ n tmazɣa, u asfugel-a yezdi yakk imaziɣen, ɣas yemgared  cwiṭ si tama ɣer tayeḍ. Skud asfugel-a  d win yefkan azal i tkerrazt, si tama nniḍen d yerza   assaɣen ger wales d wakal (ger yemdanen d ugama).

–  asfugel n yennayer yettili di tallit n tegrest, ger 11 ar 14 (ahat ugar di kra n temnaḍin) di “janvier”  n teswast tagraɣlant.

-asfugel yettili s tmeɣriwin, s tuččiwin d tiram, d tigawin nniḍen:

Timeɣriwin-a rzant taẓuri am ccna, ahellel neɣ icewwiqen, isefra, ccḍeḥ… Amedya n tmeɣriwin-a d  tafaska  n Ayrad deg At Snus.

-Tuččiwin yettilin deg yennayer ggtent, gar-asent tiqquranin d tẓidanin yecban isufar d-yettak wakal : tiyni (ttmer) abelluḍ, tazart… ttilint-d daɣen s tizegza d yemɣan (7 isufar n yemɣan),  taniltit, tajilbant. tifejɣal neḥ bawen… daɣen arekti iseg tgen seksu, ameqful,  aɣrum, acewwaḍ, abazin, lesfenǧ, tiẓemmit… kra si tiram-a ttwassnent am  isrekmen d wuftiyen ɣur leqbayel, rrecta di tlemmast n tmurt, cercem deg umalu n tmurt.

-aksum ladɣa win uyaẓiḍ  i tgen d asfel akken ad rren yes-s lada.

Ma d inumak n wesfugel-a d wid yefkan azal i wakal dugama yakk d wales: Asnemmer d weskennet (abarek) i tzemmar ugama i d-yefkan tanuft (nneɛma); daɣen d asirem d wesfillet ɣer wayen yelhan: talwit, liser… war ma nettu zeddi n tegmat d tdukli ger yemdanen…

Taswast neɣ awitay amaziɣ:

Taswast-a d tin yerzan takerrazt (tafellaḥt): tebḍa d tisemhuyin ilmend n tuzzya n tillay: tagrest, tafsut, anebdu d wemwan.  Yal ussan n tallit gan-as isem, am: tayerza, aḥeggam, llyali, isemmaḍen, iquranen, izegzawen, iwraɣen…

Tamacahut umerḍil:

Ayen yettwassnen ɣef Yennayer, d tamacahut umerḍil. Asmi akken teccucceh temɣart deg Yennayer, u tenna-yas “ṭṭeẓ a ɛemmi Yennayer, ma d tigenduzin-inu ffɣent”! Dɣa segmi yerfa Yennayer, yessuter seg Furar  i s-d-ireḍlen yiwen wass swayes d-yerra ttar seg temɣart-nni tamcumt.

Agzul umezruy usezmez-agi n “2968”:

Nenna-d yakan tella teswast-agi n tkerrezt  ɣur imaziɣen si zik. Temmden akuden-nsen ilmend n tuzzya ugama. Maca, walan yessefk ula d nekkni nuklal ad tili ɣur-neɣ teswast i tallit-a tamirant, akken llant teswasin ɣur yeɣlanen nniḍen:  Utrimen (iɣerbiyen)sbedden taswast-nsen ilmend n tlalit umazan Ɛisa, inselmen sbedden-tt ilmend n yinig umazan Muḥemmed; akken daɣen aṭas n yeɣlanen d yegduden nniḍen, yal wa yesbedd taswast-ines ilmend n kra uneḍruy i wumi fkan azal deg umezruy-nsen…

Afran usezmez-agi “2968” yekka-d sɣur wegraw imaziɣen. Walan meqqer wazal n tallit-a deg umezruy  imi d asebded n yiwen umaziɣ yettwassnen s yisem n “Cacnaq 1ru yeqqlen d agellid di Maṣer deg useggas n 950 ngum talalit umazan Ɛisa.

Nutlay-d yakan ɣef wazal n tɣerma ɣur imaziɣen, u nenna-d yakan kkin deg uṣuk (lebni) n tɣermiwin nniḍen… Seg wakken tamurt imaziɣen d tasga talemmast yesɛan snat tewwura, yiwet terra ɣer  yill agrakal, tayeḍ ɣer Tefriqt.  Ɣef wakk ay zdin imaziɣen amezruy-nsen d yegduden nniḍen: Igrigen, Irumanen, imaṣriyen ladɣa. Seg zik i namen (bdan) wassaɣen ger Imaziɣen yakk d imaṣriyen n zik, i wugar n 3300 iseggasen ngum talalit umazan Ɛisa. Zdin gar-asen wassaɣen ama di tillay n talwit neɣ deg tid n ẓẓmek.  Cacnaq-a igellden di Maṣer, yeqqel d aferɛun di twacult tis-22. Amaziɣ-a d yiwen  seg  tsuta tis-7 seg imaziɣen  izedɣen di Delta n Maṣer. Agellid-a amaziɣ yettwabder-d deg umezruy ɣur  imaṣriyen, daɣen deg yedlisen uɣrisen s yisem n “Cicung”: “tawrat” ɣur wudayen yakk d “ilǧil” ɣur imasiḥen imi yessaweḍ ad yeslellli tiɣremt n Lquds di tallit-nni.

Ihi, s wazemz-a n 950 ngum talalit n Ɛisa a s-nernu 2018 n teswast tagraɣlant ad mmden 2968 deg usezmez ɣur imaziɣen.

Tagrayt n wawal:

Ssarameɣ tufam kra n lewqam d ubaɣur deg wawalen-a d-nniɣ!  Aseggas ameggaz i yal yiwet d yal yiwen deg-wen. Tudert i tmaziɣt, tudert i Imaziɣen.  Talwit d yiseɣ i imeɣrasen-nneɣ! Tanemmirt .

Askasi:

Nerra-d i kra n yesteqsiyen d-yersen.

Aɣerbaz  “ ENPO-MA” n Wehran, ass n 11/01/2018.

Ǧamal Benɛuf.

agerdas yennayer2018

Share.

About Author

Avatar

Ǧamal u Benɛuf (Benaouf Djamal) : D amedyaz, d ameskar n waṭas yedlisen d tmezgunin; akken daɣen i iqeddec deg waṭas n yesmilen s tira-ines. Yesselmed tamaziɣt i wugar n 10 iseggasen, am wakken i yella deffir n tesɣunt « Azul » n Numidya n Wehran. Idlisen : -Timlilit n tɣermiwin, ungal, l’Harmattan, 2002;- Tujjma tuzzma, isefra, l’Harmattan, 2004;- Di tmurt uɛekki, tamezgunt, HCA, 2007;- Taklit n tayri, tullist, asmel imyura.net;- Bu tcacit ulac-it, tamezgunt;- Aneggaru a d-yerr tawwurt, tamezgunt;- Ccix-lkanun, tamezgunt;- Bu tmelɣiɣt d Bu tselɣiɣt, tamezgunt;- Tiɣwist taneggarut, tamezgunt;- Bu yefden neɣ cciṭan di twaɣit, d tasuqqelt n tmezgunt n Tawfiq Lḥakim; - Bu tfuset, tamezgunt...

Un commentaire

  1. Avatar

    Azul,
    Nules-as s tewzel i usarag-a iḍelli (24/01/2018) deg uɣaram asdawan “USTO” ilmend n wesnubget inelmaden uɣerbaz unnig n tussna tadamsant, i yesfuglen yennayer 2968.
    Ahil:
    1) Asarag “ amezruy n Tinnumda tutrimt (Numidya umalu)”, asarag nniḍen s yezwel “ Yennayer deg temyarin-nneɣ” sɣur Ǧamal Benɛuf.
    2) Taɣuri n tmedyazt sɣur imedyazen-a: M.Crif Meddur, Salem Muhuc, Ǧilali At Sliman.
    3) Ayninaw (Monologue) « Babur ɣreq » turart d usuqel Ḥamid Baḥfir.
    Afud d tezmert i inelmaden-nneɣ. Aseggas-nsen d ameggaz !

    Mass Belɛejjuṭ

Leave A Reply