Tamedyezt n tlawin n at zik, yebna lsas-is ɣef wuguren d-tettmagar tmeṭṭut n lawan-nni, d wayen akk icudden ɣer tmetti n yimiren, ɣef lḥif sɛeddant tlawin di tudert-nsent n yallass, ɣef yinig, ɣef tayri, ɣef lḥif, ɣef tmurt d waṭas isentalen nniḍen. war ma zegglent aḥric s tmedyezt-nsent, nnulent akk iswiren.
Ad naf tameṭṭut tezzuzun iman-is s icewwiqen, akken ad tessnefsusi ɣef yixef-is, akken ad tessedhu iman-is, ama deg uxxam mi ara tettnawal, ama deg yiger mi ara txeddem ccɣel-is. Acewwiq d amwanes-ines n lebda, yezga s idisan-is yallass, ta tleqqeḍ-it deg yimi n tmeṭṭut nniḍen, tasuta tettaǧǧa-t-id i tayeḍ.
Tagerawla daɣen teslul-d imedyazen akked tmedyazin. Ad d-naf tameṭṭut tessefra ɣef tegrawla ɣef tebɣest n yergazen yekkren mgal Afransis. Yal tadyant ẓẓḍant-tt d asefru, yal amennuɣ skelsent-tt deg usefru.
Saḥra n Yimɛac, tinna i wumi ssawalen di taddart : Nna Saḥra. D tamedyazt n taddart n Agarsafen, tlul ass n 16 di Duǧember 1946, di taddart n Mḥaga, tekker-d am nettat am teqcicin n taddart-is, tekcem s aɣerbaz am nettat am tizzyiwin-is di tallit-nni n tegrawla n 54.
D tinna i d-yewwin iman-is di leqraya, seg wakken teḥrec nnig inelmaden nniḍen, yenna-yas uselmad-ines ad tesɛeddi akayad akken a s-zegren aseggas di leqraya-s, maca ẓẓher-is ur yekkir ara, imi di lawan-nni lemḥella n Ufransis wwin yemma-s ɣer lḥebs, dɣa nettat tugi ad tuɣal s aɣerbaz, xas ma aselmad-ines iḥellel-itt akken ad tuɣal, maca nettat tugi, dayen.
Nna Saḥra d tinna yeddren di tallit-nni n tegrawla n 54, di lawan-nni tesɛa ṣa ( 7 ) n iseggasen. Xas akken d tilemẓit di lawan-nni maca tekcem-itt tayri n tmurt, tesɛa leḥrara sɛant tlawin n yimir-nni. Xas ma akken meẓẓiyet, xas akken lemḥella n Ufransis yesseɣli-d rrehba-s ɣef yimezdaɣ n tuddar, nettat ɣer yidis n yemma-s, ṣebrent i lḥers d uzaglu n ucengu, ṣebrent i lḥif d teɛkemt ɛebbant, akken alarmi d asmi tewwi tmurt n Lzzayer timunnent-ines. ɣef waya ad d-naf tamedyezt n Nna Saḥra tcudd aṭas ɣer tegrawla n Lezzayer. Hatan yiwen ger isefra-ines :
Nekk ur iyi-ɣaḍen idammen-iw
Xas uzzlen d iḥemmalen
Nekk ur iyi-iɣaḍ uksum-iw
Xas ččan-t igerfiwen
Iyi-iɣaḍen d arraw-iw
Ad d-grin d igujilen
Asmi tefra, mazal lḥif-nni n ddunit yenṭeḍ ijufar n twacult-is, imi tufa-d iman-is war baba-s, d tagujilt ala nettat, yemma-s akked weltma-s deg uxxam waḥd-sent i ṭṭlam, deg uxxam tensa tafat. Asmi tesɛa 15 n yiseggasen, tezweǧ ɣer taddart n Wagarsafen, tedda d tislit ɣer taddart n Tezzuyin, imi di lawan-nni, taddart n Wagarsafen yuɣ lḥal yesserɣ-itt Ufransis di 4 duǧember 1957, imezdaɣ-is ruḥen zerɛen ɣef tuddar i ten-iqerben, zedɣen dinna alarmi d asmi tefra. Deg yisefra-s d wid-nni d-yesbanayen teqseḥ n tegrawla deg wudem n yimezdeɣ n taddart n Wagarsafen yekkren mgal Afransis di ssaɛa tamezwarut :
A taddart-iw tameɛzuzt
Deg i ǧǧiɣ ddaḥ d lfeṭṭa
I aɣ-yessufɣen d FRANSA
Nerwa anadi n tmura
Timura n medden akk ɛemrent
Nekk taddart-iw terɣa
Nna Saḥra xas akken mazal lḥif n ddunit yurez tudert-is, akked tmeddurt-is, d tilemẓit tbedd s idis n uxxam-is, d urgaz-is tessuli axxam-is, tessker-d tawacult-is. S ccnawi n temẓi akked yezlan n tlawin n taddart-is, Nna Saḥra ula d nettat teddem asefru am nutenti, tessefray ɣef lḥif tesɛedda, ɣef uguren d-tettmagar yallass, tequbel tallit s isefra.Ɣef waya ad d-naf teḥrez isefra d ttawint temɣrin-nni n at zik-nni, akked isefra d-ttawin yemjuhad di lawan-nni n tegrawla. Imi, nettat d yiwet yettcewwiqen di lmarḥumat, s icewwiqen-nni teḥrez si zik n zik-nni, d wid-nni d-tesnulfa daɣen nettat. Tettawi-d ula d izlan di tmeɣriwin imi ara teddu teslit, d izlan-nni n at zik-nni daɣen, tasuta tettaǧǧa-ten-id i tayeḍ. Ar ass-a, mazal ccwami n tegrawla ttbanent-d ɣef wudem n Nna Saḥra, dayen i tt-yeǧǧan ad tessefru ɣef wayen akk tedder di tallit-nni n tegrawla, tessefra ɣef wayen akk ttwalint wallen-ines, ɣef wayen akk i wumi tettḥulfu di tmetti n wass-a :
Laxert ugin-tt akk medden
Di ddunit ideg i neɛceq
Ddunit am usawen
Win tt-yulin ad ifelleq
Win yerran Rebbi di cceḥna
Iruḥ netta ad isewweq
Terra tajmilt i warrac yeɣlin di tefsut taberkant, i yal d ilemẓi yeɣlin di lawan-nni, ilmeẓyen yekren mgal tamḥeqranit, mgal azaglu ɛebban :
Win ur neḥdir wellah ar yertaḥ
I yimenɣi-nni n YIƐEẒẒUGEN
Iǧadarmiyen kkaten s rrṣaṣ
Lɣaci kkaten s iwedcen
Yeɣli uqcic d ilemẓi
Yekteb lḥiḍ s idammen
Yura s idammen : tilelli
Tamaziɣt tinna ɛzizen
Fell-as ay ɣlin warrac
D imecṭaḥ ur zwiǧen
Ar ass-a, Nna Saḥra mazal-itt tessefray, tessefra ɣef tudert-is, ɣef taddart-is, ɣef wayen akk tettidir yal ass di tmetti n wass-a.
Ay axxam seddaw n lqaɛa
A win i ak-yerran tigejdit
Ad ak-iseqqef s lqermud
Ulansi tɛedda tiqqit
Mačči d aẓekka i nugad
Dayen nexdem ɣef ddunit
Ad naf isefra n Nna Saḥra wezzilit, yal asefru ɣur-s taseddart-nneɣ snat, yal tasseddart tebna ɣef sḍis ( 6 ) n tefyirin, s umata ad d-naf tafyirt tamenzut, tis-kraḍ akked tis-semmus, ur ttbeddilent ara deg usefru, d widen ara d-yuɣalen di tseddart tis-snat n usefru. Maca tafyirt tis-snat, ukuz akked sḍis ad bedlen udem, maca tikwal anamek n tseddart tamenzut yettɣimi d yiwen ula di tseddart tis-snat, ma d tameɣrut n isefra d tigellilt.
Ass-a Nn Saḥra tettheggi ad d-tessufeɣ ammud n isefra, deg-s ad tesdakel akk ayen yejmeɛ wallaɣ-is , akken ad ten-id-teǧǧ i tsuta i d-iteddun, d adlis ara yernun ɣer temkerḍit n tsekla n tmaziɣt, d adlis ara d-yernun ɣer yedles Amaziɣ.
Fahim MESSAOUDENE
4 commentaires
Tiyemmatin d tlawin n leqbayel i d « la boite noir » n tutlayt d yedles-nneɣ win izemren i kra yejmeɛ-it-id, ama d isefra, d timɛayin/timucha, ladɣa di lawan-a ma temmut temɣart d tamkerḍit i yerɣan
Azul,
D awal n lɛali d-tenniḍ a gma-tneɣ Meqqran! D tulawin i ɣ-d-iḥerzen kra yellan d tigemmi-nneɣ, wamag aql-aɣ nenger! Maca, di tegnit-a, ula d tulawin-nni lekment (ḍefrent) rkbent tayugt (lmuja)-yagi n « tatrara »,… ma ur d-nufi tifrat i waya, ɣas ini yečča-yaɣ wesyax!
Greɣ tamawt i wawal « tamedyezt » i ttarun yemdanen akken a t-ssemgirrden ɣef wawal « tamedyazt »! Riɣ kan a d-iniɣ, awal-a « tamedyezt » newwi-d fell-as awal yakan deg wesmel imyura.net. D ayen d-snulfan kan kra deg iqerra-nsen, ur ɣur-s kra usenti (llsas) di tutlayt! Nessaweḍ-itt alammi nutlay fell-as nekk d Kamal Uzerrad, dɣa yenna ulac-it. I yellan d awal « Tadayazt » akk d « Tamedyazt…
Tamawt-a, ur yessulef ad tettwigzu d tamsirt sɣur-i.
Tanemmirt.
Tulawin meqqren neɣ timɣarin-nneɣ ilaq wemdan ad ifares, d wagi i d assaɣ ayiwen ger n zik d tura, d tagi i targa i d-yegran iseg i nezmer a d-nessemneɛ ayen i d-yegran si teqbaylit neɣ si tantaliwin nniḍen, imi ḥaca timɣarin ur nessin facebook, i izemren a d-yefken idles yeṣfan, imi idles am tamment yeṣfan, ma d tigi n facebook, dayen iɛeddan ucekkar-nsent.
https://www.youtube.com/watch?v=kXT6ya45R1k&t=28s