Di tagara-agi, izad wayen izaden, amdan yesɛan ciṭuḥ n tigzi deg uqerru-ines, ad yesteqsay deg yiman-is:
acuɣer ? ar melmi ? d anwa i tt-ixedmen? d acu i t-yessawḍen? d acu d iswi n waya ?
riɣ a d-awiɣ awal ɣef teẓgi n kuka dagi di wehran.
Di tazwara tiẓgi-agi tella d Lǧennet, ttruḥent ɣur-s twaculin akken ad buḥrunt, tezga-d rrif n webrid. Tizegzewt, cnawi n yegḍaḍ, aman, laman, lḥaṣul ur tettafeḍ ara adeg am winna.
Di tagara-agi iɣewwes-d fell-as buɣewwas, yesseḥnunef-itt, yegzer-itt, yessreɣ-itt, yerra-tt d agudu ameqqran, yebna-tt merra d iɛecwan. Tuget deg yiɛecwan-agi uɣalen d asgen i wid yettjaren deg lehyuf d tfuḥanin. Ulac win ara ixedmen talast i tecmat yecban tagi. Kecmen isemsaren, si tama tayeḍ tibḥirin yellan dinna n lluz, azemmur, lxeḍra, tura tuɣal merra d’’ Abiṭun ‘’ wer ttesriḥ, wer lekwaɣeḍ.
Tiẓgi n kuka mazal-tt tessawal ahruḥu, ahruḥu.
Ar melmi ara nissin azal n twennaṭ, ar melmi ara s-nefk azal i tuklal, ar melmi ara s-nerr lxir i d aɣ-d-tefka. Assa ma nesluɣ tawennaṭ, d acu ara d-nemger ?
D ulaqrar mačči d udi d tamment, xas bnu-t fell-as, d aṭṭanen, d twuɣa, lexṣaṣ. ur ilaq ara daɣen ad nettu d akken tawennaṭ-agi-nneɣ tettarra-d ttar. Acuɣer tawennaṭ tura tbeddel ? mačči d nettat i ibedlen d nekni i tt-ibedlen. tawennaṭ tura simal treffu fell-aɣ, iḥemmalen, aɣura, isfuyla (poles) simal fessin, tiseddarin n teẓɣel simal ttalint, taneẓruft simal tessihriw-iman-is. Tiɛeǧǧaǧin timeqqranin. Lḥasul ad yeṭṭef Rebbi ayen yugaren aya. Tisemhuyin bedlent udem. Tikwal ur neẓri ma d anebdu, neɣ d tagrest. Ay amdan tella twaɣit nnig tagi ?
Ḥaca kečč i izemren ad tbedleḍ timsal ma yella tebɣiḍ, ur yerna tzemreḍ. Acuɣer yal wa yeqqar-d nekk ur iyi-teɛni ara temsalt, teskiddibeḍ d kečč i teɛna temsalt.
Timdinin-nneɣ uɣalent d iguduyen imeqqranen, nessen. limer di nebɣa, limer yal yiwen deg-neɣ ad yawi turṣaḍ-ines, ɣer wadeg yettwamezgen i turṣaḍ, di lawan ilaqen. Acuɣer iberdan iḥerqan, tiẓegwa, anda terriḍ anda teqqimeḍ ad temlileḍ turṣaḍ ? turṣaḍ-agi ur d-ɣlint ara seg yigenni am lehwa, d turṣaḍ-inek abu snat n tqejjirin amencuf. Daxel n yexxamen-nwen tesseḥrasem ɣef tezdeg, ma di berra turṣaḍ alarmi d imnaren. Tugniwin-agi ssewḥacent, sserhabent, tugniwin-agi ttbegginent-d udem n tidet n tmetti deg weswir, ttrebga, idles, tussna. Kečč ay amdan acuɣer ur tlemdeḍ ara timsirin, acuɣer ur d-teqqareḍ ara dayen berka di tfuḥanin, yif-ik wemcic ?! Amcic mi ara iwessex ur ten-yettaǧǧa ara akken, ineṭṭel-iten, akken ad uɣalen d leɣar. Ayen yettɣaḍen d akken yegla uzegzaw s uquran, ula d winna ur tt-nexdim ara yettxelliṣ, ar melmi ?
17 commentaires
tezdeg deg wul d wallaɣ qbel tawennaṭ, ma yella wemdan ur yessazdeg ara allaɣ-is akken i yessizdig tafekka-s, tugniwin yecban tigi iɣef d-tettmeslayeḍ a Dda Yusef, ur keffunt ara fell-aɣ. ɣas ad sefḍent yiwwas, mazal aseggas, ɣef waya i tent-nettwali yallass, anda ma nmuqel. Yal wa d tawennaṭ-is, yal wa s umaḍal-is, ma llant twennaḍin-agi tidaxliyin n medden umsent, ulayɣer ara ad nḥir ɣef rrsaḍ ma yuzzar, imi tawennaṭ-agi i nettwali ur txulef ara, ala win yessazedgen tawennaṭ-is ara s-iḥussen.
tagi tekcem akken qqaren deg tɣerma. s tarɛrabt qqaren-as : Madahir el-hadara.
taɣerma d ayen yexdem wales (homme), d anda yessaweḍ wegdud di tmussni, di tẓuri, di tsekla, deg lebni….
Melmi tezriḍ ulac tezdeg, ulac lebni icebhen, ulac lxedma iṣeḥḥan, ulac tamusni, ulac ulac ulac
ḥṣu amdan neɣ agdud-agi yuɣ-itent deg wallaɣ, deg wansayen, di ttrebga ur yefhim, ur yettwarebba, …
iwakken ad twenneɛ lḥala, ilaq a d-nebdu s wadda, s warrac, xersum yal wa deg wexxam-is, d wid i s-yezzin, ljiran, imeddukal, tiddukliwin, ….
ma d win iɛewjen, ilaq-as udebbuz, adebbuz taswiḥt-agi ulac, acku ulac ddula iṣeḥḥan ara iqerrɛen annecta.
walaɣ ilaq a nebdu seg yiman-nneɣ, u a d-nrebbi tarwa-nneɣ, ɣef tigawin n lɛali, ur nettḍeggir rrṣaḍ di lqaɛa ya lukan d lkaɣeḍ leḥlawat.
tis-snat i walaɣ tezmer a d-tawi kra, d tiwiziwin n medden, ilaq a d-ttekkren kra medden si tikkelt ar tayeḍ, ad ssizdigen, i wakken ur tettmettat ara tezdeg deg wulawen n medden, ad uɣalent tugniwin-agi d tanamit. xerṣum akken a d-sbegnen i tmetti, i warrac ladɣa, ayen yelhan d wayen n diri.
Aɛezzul (ssurfet-iyi! Azull.
« Kkeḥ!….kkeḥ!….kkeḥ!… tenɣa-yi tust…
Akken s-yenna akken winna (ur cfiɣ fell-as acku ur d-yegri deg-i kra umekti. Nekk d amɣar tura, a tarwa!
Dagi i tuḍen icc-is! Di tegnit ideg yakk timura, yakk iɣerfan, d yakk iɣlanen umaḍal; ɣas ini-d yakk talsa, dayagi i rran d anezgum amenzu imiran: Agama, tawennaṭ d wayen i ɣ-d-yezzin… Ticlemt n uẓun tefla, d aṭiṭuc annect-ili-t. Ḍḥan-d yezrigen n tafukt qqqlen d ifuladen n tmes! Ijdi n tniriwin (ijdi n ssḥari) yeggar-d isurifen, itemmeɣ-d yettarra seddaw tecḍaṭ-is d igiman n yekṭaren n wakal!.. Imeɛmuɛen n waman n igarawen (lebḥur imeqqranen) tefflen-d alammi ḥewṣen aṭas n tegzirin (tura dergent)!…
Kunwi tura, teṭṭfem-tt di ẓẓmek ɣef igudiyen yellan di Kuka! Anda d-tezga « Kuka »?! Atan dɣa tesmektim-iyi-d ɣef tqerɛet n Kuka, tura ad as-sssiwlleɣ i temɣart a yi-d-tesmir kra ubegruj akken a t-sgergɛeɣ ɣef tikkelt! ɣas ma kra yellan (yegdel) yekkes-iyi-umejjay-inu n twaɣit! Uff! Ɛyiɣ!…ffudeɣ!…
Wi iran ad yelkem (ad yeḍfer) awal-agi-inu a d-yerzu ass nniḍen….
Tamxixt (ssurfet-iyi kan! Baba-twen amɣar yebbehba ur yeẓri i yessufuɣ yimi-s!), Tanemmirt (mačči akken qqaren lijinas-agi n tura: « tanmirt!)….
G.M: ad yelkem…
Baba Amɣar….
Kkeḥ!…kkeḥ!…kkeḥ!… ccḍeɣ i usawen-ihin, bɣiɣ a d-iniɣ « TUSUT » ( akken qqaren deg At Ɣeɛfer « akeḥkuḥ ») mačči tust! Yelha ssmaḥ, a tarwa!!!
Azul,
Qqaren « amɣar, ɣas tegreḍ-t di lkanun a d-yenṭeq » ! D wagi ay d Ba amɣar amcum, ma ur t-tessinem ?!
Nekk ɛuddeɣ tqemmeḍ-ik tmettant, kečč ziɣ mazal-ik tesderdikeḍ !
Yif-it lemmer meqqar tesgergreḍ abuqal n yikil, ɣef win n « Kuka. Meɛni aḥlil, amɣar d aseqqaḍ ɣef yiman-is !…
Yiwen westesqsi kan, ma ulac aɣilif a Ba amɣar : Anti tmɛemmert iseg d-tlemdeḍ akka tamaziɣt ?! Attan la tettazzal deg yimi-k teqbayli, ugar akken tettazzal « kuka »-nni di tgerjumt-ik !…
Awer d aɣ-tennal ddeɛwessu-inek, a Ba amɣar!
Di talwit….
Gret tamawt : Akken ara d-iḍill (yejbu, yedlu…) ɣer da wemɣar amcum, ḥṣiɣ a yi-yessired am ujeɛbub !
« timɛemmert » deg wadeg n « temɛemmert ». Dayen, yessufeɣ-aɣ si lɛaqul-nneɣ wemɣar amcum!
….Kkeḥ!…kkeḥ!…kkeḥ!…. Aɛezzul fell-awen a tarwwa. Terwi-yi tusut-a, idmaren-iw sxerwicen, a s-tiniḍ d tussna n werẓeẓẓen i izedɣen deg-sen! Tizit tečča-yaɣ, d abenner i tettbennir deg-neɣ! Seg wulac n waman akken ad neccef, u ad neccucef, alammi tettemyenṭaḍ teglimt-iw am ukawičču. Yuli-yaɣ ṣṣnan!….
Yernu ula d aɛebbuḍ-iw yuff seg tissit n « lgazuz », alammi yeqqel am tegdemt (ṭṭbel). Dɣa sgerbiɛen deg-i wurḍan d asgerbeɛ (ur ken-ɛniɣ! i nekk ɛni uksaneɣ?!
Kkiɣ-awen deg wawal. Ih, ɣef wayen d-yenna akka weqcic-agi-nwen mass Yusef. Tasbanit-agi d-yennulfan, ur telli kan ɣer ɣur-nneɣ nekkni. Tella di ddunit merra.
Dagi, ur nezmir a d-nutlay yakk ɣef idisan-ines, acku « yugar ucerrig tafawet » akken t-nnan wat zik!
Kra da yakk yekka-d si « tmeddurt tasihrant, yessimɣuren di tirga » akken t-yenna Ferḥat Imaziɣen imula deg wawal-is. Anamek-is: tbeddel tudert-n wemdan merra, maca d tirga n wemdan i ɣ-yecban kan i yessaɣezfen amrar; wamag tamusni d yigan-nneɣ kerfen!
Aya merra yegla-d s waṭas n waṭṭanen, s waṭas n tuccḍiwin, d waṭas n yir tilufa!…
Kkeḥ!….kkeḥ!….kkeḥ!…. ṭṭeẓẓẓẓ!……. ṭṭerrrrrr…!
Ssurfet-iyi a tarwa, la tettwalim, la tsellem: akeḥkuḥ d wurḍan… d acu ara d-iniɣ? Ur ɛniɣ axxam ideg ssawaleɣ! Ad kkreɣ ad rreɣ ɣer wefrag, tura teqqarem » abduz. Maca, a d-uɣaleɣ alamma d asgen-a… Yernu a s-d-rreɣ awal i Awetniri, acku ass-a, ur d-rriɣ nnwaḍer-iw akken ad ɣreɣ tubbẓa d-yubbeẓ !
G.M: awal ilekkem, ad yiɣzif wemrar-is!…
Azul Fell-awen/akent.
Amɣar-a d amcum !…..
Atan iḥun-d fell-i baba-inu ba, imi ur d-yerri nnwaḍer-is wemcum ! Tikkelt-a ssnesreɣ-as am umergu si tqellaɛt. Awer yaf yakk nnwaḍer-is akken a yi-yefk talwit !
Ssya d afella, nekk a t-neǧǧɛeɣ, netta a d-yettgelfiɛ, nekkni a s-nettzerrig, a d-nleqqeḍ seg wawal-is tamusni!…
GRET TAMAWT :
Awal n Ba amɣar yeččur d tizemna, yeččur d tamusni (mačči d tussna) lqayen, daɣen yessen taqbaylit !…
Ayen ara d-nessukes d tinfaliyin, d timenna, d inzan… d wayen nniḍen… ad aɣ-yili d aɛwin i tira d usihrew n tgemmi-nneɣ s widak-a yesxerbubucen.
Ata wayen d-kkseɣ seg wawal n Ba amɣar, ass-a (ayen d-yenna iḍelli, yezri fell-i uzaylal ! maca, deg wussan-a a t-id-sskeflleɣ.) :
Awalen imaynuten ; awalen ur nettwaseqdac s tuget ; awalen yesɛan inumak nniḍen ɣef wid nessen. Tid/wid iran (yebɣan) a ten-issinen, zemren a d-steqsin. Nekk, ur d-ssegzayeɣ kra, alamma kan yella-d fell-asen westeqsi.
Akken t-yenna akken ucennay « Ḥmed ḥemmu » ad yesgunfu di talwit :
« Ǧǧan-aɣ-tt-id yemɣaren, si zik i d-qqaren ;
Win yenṭerren ad yeḥriret ».
sxerwicen
tussna n werẓeẓẓen
abenner i tettbennir
ad neccef, u ad neccucef,
tettemyenṭaḍ
ṣṣnan
tegdemt (ṭṭbel)
uksaneɣ
mass
Tasbanit-agi
a d-nutlay
tasihrant
wefrag
abduz
asgen-
tubbẓa d-yubbeẓ
akeḥkuḥ
Di talwit ihi……
Aɛezzul fell-awen !..
Teeeeẓẓ !…………ṭṭeeeerrr !….. Ssurfet-iyi kan a tarwa, ass-a ur zmireɣ ad ḥmeuɣ tafḍist, acku taɛebbuṭ-iw atta am lmerc ; aberriḍ d ičeṛcuren !…. iḍelli akk ass, iḍennizeryen (iḍ-nni zeryen) nsiɣ zedleɣ ɣef uqennuc-nni n webduz, akken tzeddel tyaẓiṭ-nni yesg(ʷ)ergren ɣef tmellalin-ines !…
Tizit…, izan…, ulac n waman,… azɣal.., rnu-yas ineẓman n tɛebbuṭ (ur ken-ɛniɣ) ! Annect-a akk, yerna-d uberriḍ sufella ! Yuɣ lḥal nekk d asexxaf, ayen teẓra tiṭṭ-iw, a t-yelqef yimi-w. Tedyant-is, d imi n teḥbult n lexliɛ (tettak anzi ɣer « Pizza » iḥemmlen « li jinis » – (ilmeẓyen- -agi-nneɣ) ; dɣa nsiɣ anda nsan wat laxert ! Ma gnen waman d yesɣaren, nekk ur yeqqil deg-i ccfer ɣef gma-s !
Ṭṭeeerrrrrrrrrr !….ṭṭeeeeẓẓẓ !… ssurfet-iyi kan, ar azekka a d-uɣaleɣ s asbeṭbeṭ-inu, imi awal yeḥwaǧ asefru…. Tura, tarewla temneɛ bab-is ; ma ualc a sen-serrḥeɣ di tserwalt-iw !…. Ṭṭṭeeeerrrrrrrrrrrr !…..ṭṭṭeeeeẓẓẓ !….
Azul,
S tidet kan, ass-a iɣaḍ-iyi wemɣar amcum !
Aseɣti n yiwen wawal « iceṛcuren » deg wadeg « ičeṛcuren ».
Ayen d-ssukseɣ ass-a, seg wawal n Ba amɣar ( awalen iqburen di teqbaylit, timenna, inzan.. wi inudan yufa !..
ad ḥmeuɣ tafḍist
am lmerc
iḍennizeryen
zedleɣ ɣef uqennuc-nni n webduz
yesg(ʷ)ergren
ineẓman
asexxaf
n teḥbult n lexliɛ
nsiɣ anda nsan wat laxert
Ma gnen waman d yesɣaren, nekk ur yeqqil deg-i ccfer ɣef gma-s !
asbeṭbeṭ
tarewla temneɛ bab-is
• Gret tamawt : yal aggur a d-sdukleɣ akk ayen d-yenna deg yiwen umagrad, ad yili s wezwel « Ba amɣar d wayen d-yeqqar » d acu kan yessefk-iyi amettawa umeskar-a.
Tanemmirt.
« ad ḥmuɣ » deg wadeg (amkan) n « ad ḥmeuɣ ». Yelha usuref!
ɣriɣ akk tidmiwin i d-yezwaren awal-agi-inu, ladɣa ger « uwetniri uḥdiq » d bba Amɣar ( ur neḥdiq) « a yi-yessuref wemɣar azemni ɣef tuzert n udem), tazwara yeɛǧeb-iyi weskasi war tilas, lameɛna izad-as cwiṭ lemleḥ d ifelfel alammi i s-tekker tɛebbuṭ i Bba amɣar meskin……… cwiṭ n leqder ilaq ladɣa seg At wexxam
wagi d rray-iw ahat zegleɣ.
@Mokran.
Taɛezzult fell-ak,
Cukkteɣ werɛd tessineḍ Ba amɣar?! Ɣas erẓ tamgerṭ-inek ssya, a wagi, a ma ulac a k-yeslehleh s tɛekkazt!
Awer d ak-tennal ddeɛwessu! d amɣar kan i k-yeqqimen a t-tleqbeḍ; d way d « li jinis » n lweqt-a! Yekker-d wefrux yesselqaḍ baba-s!
Nna Megduda (tamɣart n Ba (baba) amɣar
Azul,
Ḥṣiɣ d yir isali swayes d-gliɣ!
Ba amɣar-nni yeqqundel! Yewweḍ sanda ara naweḍ akk. Teḥweṣ-it tmettant tanezzayt n wass-a. Timṭelt-ines a d-tili azekka deg isemṭal n taddart “Tizi n Nnger”.
I twacult-ines d wid i s-yudfen, ad asen-nini yakk:
« I yelhan d aziḍer; ur nemyugar aɣilif! »
Tanemmirt.
Azul,
Yenna Umangellat deg wawal-is » D yir lexbar i yessugut, rran-t amzun d iḥiqel yessawalen i gma-s ɣ lmut ».
Ssarameɣ kan ad tili d tikerkest, d tikiddict! Si tama-nneɣ, ad nessusten, u ad nadi alamma negla-d s tidet.
Ayen d-kkseɣ seg yir isali n Mass Bu ṭṭnafer:
aziḍer
isali
i s-yudfen
isemṭal
tanezzayt n wass-a
yeqqundel
ur nemyugar aɣilif
Azul a gma-tneɣ Mokran,
Tanemmirt tazeɛlukt ilmend n wawal d uḥulfu-inek i lmend-inu. Annect-a d leḥdaqa sgur-k. Si tama-inu, la k-snemmareɣ nezzeh, u la k-ttbudduɣ s kra yelhan d lehhu!…
Awer d ak-kkawen ifadden ilmend n yal leqdic ideg tekkiḍ!
Yenna Ssi Muḥend U Mḥend n At Ḥmaduc di kra n tefyirin:
» Win i ɣ-d-yennan lxir, ad as-nketter di lxir;
Alamma yugar fell-as »
Ar tayeḍ