FAFFA (Racid Ɛellic)

1

Faffa
I yuɣen yergazen ur ttrun

I

Yeffeɣ-d Ɛmer si texxamt, yerza talemmast n lḥara, taserbiṭ ɣef tayet, taḥjurt n ṣṣabun deg ufus azelmaḍ, taṭawat deg yeffus. Ad yessired udem-is, ad yagem azal iss ara yesseww lqahwa.
Itran ttmecberriqen deg igenni. D ṭṭlam. Tamdint tesruhmut am leɛwayed-is. Tamacint tettiɣwis ɣer lbeɛd.
Ad yexdem ass-a am wid iɛeddan, d amestajar di tferka ifires, berra n temdint. Ad yekkes ifires, yessemsawi-t di tekwatin usenduq ara yawi a d-yewzen. Tameddit n wass a d-yerr di sselfa ayen d iḥella.
Yeṭṭanez, yemmuger tidikal ifassen-is i d-yucaren d aman, yesɛedda f wudem aman d isemmaḍen am wegris. Yeɛgez ma iseṭṭel tamart, ad as-d-yestufu. Yesɛedday tasurbiṭ ɣef temgerṭ-is alarmi iwala, di lqaɛ, snat teftilin tizeggaɣin. D allen uɣerda, afayan annect n wewtul.
– Ṣṣbuḥ ɣef Rebbi, mačči fell-ak !
Mmesmuqalen, mqazamen am yexṣimen. Win iwexxer cwiṭ, wa yuẓa; iger ameccaq Ɛmer, winna yecrured daɣen. A lemmer a t-id-yeṭṭef, a t-yemḥeq, ad yegzer aksum-is. Yezzwer ifassen-is ijelleb fell-as; aɣerda yeqqestel, ifassen-is ṣebḥen-d ɣef uɛennuẓ n yiẓẓan. Ulin-as idemmen s aqerru, yejbed ayen i wumi yezmer, isebbel, ijedder; ur yeqqid afwad-is, ur yeqmiḍ urrif i t-id-yulin; yesfeḍ ifassen ɣef lḥiḍ, s userremtu yeɛmer taqbilt. Iḥukk ṣṣabun i yifassen, yeskew-iten. Yewwi-d abelṭun si texxamt, iteddu a d-yejbed tawwurt alarmi yesla i Ceɛban – yeɛqel taɣect-is – isexxeḍ di berra. Yuza ɣur-s yenna:
– Ɛelxir a Dda Ceɛban.
– Lxir ajmaɛin. Anwa wa iḍergen da ? Yenɛel kra t-yessnen, a ddin…
– Anef kan, ula d nekk qussen-iyi. Qrib maḍi i ten-mecḥeɣ.
Hatan yelḥeq-iten-id Mɛemmer, yettaẓ-d ikemmez taglimt-is.
– Ɛelxir d Dda Ceɛban, ɛelxir a Ɛmer. Si texxamt i wen-d-sliɣ. D nekk i yessersen aya. Ffɣeɣ-d deg yiḍ ad ssifesseɣ, sliɣ-asen ɣer daxel ttemḥarasen, xeddmen ayen ur iqebbel leɛqel; seg wakken ugadeɣ ad ḍulen, qummceɣ dagi.
– Anwi wigi ? I s-yenna Dda Ceɛban.
– Ulayɣer teẓriḍ.
– D lawan ilaq ad ruḥeɣ weqbel ad iyi-teǧǧ tmacint.

Azniq ɛemrent-t teftilin i d-iteggiren ṭṭyaɛ-nsent ɣef isekla, ɣef tkeryas, ɣef ugudrun aberkan. Akka kan, alamma tuzzel-d si lbeɛd, takerrust ara iɛeddin am tin iregglen. Imi n Ɛmer iteggir d iraggen.
Dagi, imi mačči d timiṭ n temdint, werɛad d-ttalḥaqen izebbalen ara yesgerwḥen, ara yeskerkren tizebbalin neɣ ara yemceggɛen tisselleqbatin ara iqemḍen nnefs-is i wabɛeḍ n temɣarin deg wusu-s.
Yesseɣzef Ɛmer ameccaq, iquzem aḍu asemmaḍ yesseɛraqen armac i wallen. Ileḥḥu yesneḥnuḥ s ikerreḍ deg ugerjum-is, ifassen di lǧib. Yeḥbes ddaw taddarit uṭubis, yesseqɛed tiksiwin-is, yerna di tikli.
Di leqhawi yellin, bedden sseḍwayen ijernanen zdat ifenǧalen n lqahwa. Si ddaw tmut tettali-d rriḥa n weɣrum yeḥman. Bdan imdanen a d-tthummun, teffɣen-d si ṭṭlam n yiḍ. Akka, am Ɛmer, ad kecmen s amruj umiṭru, ad myagaren akk d teṣnant umiṭru, zzhir, aguḥḥu, afeɛ, rriḥa n ṣṣabun, n lmesk. Ad mguffɛen ɣer uɛebbuḍ-is mi ara d-yelḥeq, sinna a ten-yessebleɛ. Daxel-is, wa ibedd wa yeqqim, yal wa ad yezmeḍ iman-is, di texnact neɣ ɣef ukersi; timansarin a d-ffɣent, tiktabin, a d-ḍelqen afriwen-nsen ijernanen, lleɣẓamen igumas, mcubbaken iḍudan, selfen ifassen i yimezran, cexment tanzarin. Di tsusmi. Tasusmi ur nelli d tasusmi imi amiṭru yettensar, yetticcig, ttijjiqen iselqam-is, yettiɣwis mi ara yeḥḍer webdad.
Wa yers, wa iṣubb, wa yuzzel, wa yekcem, wa ireḥḥel, wa yeskerker aḍar. Win ara d-ikecmen, ad idegger igirru ɣef iserdan umiṭru, a t-yerkeḍ neɣ a t-yessens ɣef usebbaḍ yeglu yis-s ger iduḍan neɣ ger icenfiren. Win ara yeffɣen, akken ara yers uḍar-is ɣef waguns, a d-yessufeɣ tabakit n ddexxan.
Ɛmer yessegririb tabbaṭ n ccemma di lǧib; yettḥulfu i wuzzal aleggaɣ, i tkeɛbtin isekkilen; yewwet s yiccer fell-as. Akka yal ass. Mi yers seg umiṭru akken ad yeṭṭef tamacint, ad iger tuddimt n ccemma ddaw yiles, taɛezzult ara yejmeɛ alamma yewweḍ s amkan anda ara tt-id-yenxem : tawwurt n lqahwa.

Yekcem ɣer lqahwa, yeqseḍ amkan di teɣmert, tama uḥamut bu ijeɛbuben. Yal taṣebḥit akka; ɣef yidis-is yufa tlata yemɣaren yessɣimen i tqerɛet n ccrab amellal, tiɣunam n ṣṣyada iselman ɛeǧǧrent di tekwat; zeggaɣit imag-nsen, hrawit tuyat-nsen; ttmesmuqalen, tessen neɣ ssisinen; s kra n win ara d-ikecmen ssnen-t, ad asen-imudd afus, mudden-t awal ur d-itekk seg yimi-nsen. Akken ula d Ɛmer, yesxenfer ɣer lǧiha-nsen s « bujur », yessers lqaɛ-is ɣef ukersi.
Tagarṣunt tuẓa-d, tezwer-d aɛedduḍ-is, tessers-as zdat-s afenǧal n lqahwa i d-yuli ukeffa. Yermec ar lǧiha-s yesterḍeq iḍudan, d wamek yewwi afenǧal s imi, afus nniḍen yeḥweṣ tiḥjurin n ssker ɣer lǧib. Terẓeg, tirɣi n lqahwa, snefsusin igumas-is. Tama-s, imɣaren ssurugen rennun. Yemmuqel di temrit, yesnelqam iman-is. D abrid ɣer wemruj, amruj ideg ara yezzer, tuffɣa tameddit, s umiḥreṣ, s nncaf, s udegger, s ɛeggu, s wefcal.
A t-id-yerr umiṭru tameddit, s wekras n wenyir, s berru n tuyat, aceṭṭiḍ, si tidi, ad yenteḍ ɣef weglim, tiɛyunin ad aẓayent seg uɣebbar, iḍarren ur t-ttawin.
Imdanen ttɣawalen, ttseggilen; wa yeffeɣ-d di tḥanut, wa yekcem-itt, ttemsawaḍen akken ma llan ɣer tuččit am tweḍfin; ad gganin, ad gen azrarug, ad acaren isegras. Iberdan ččuren, imsebriden si yal tama, tikeryas di tlemmast. Ur isell wa i wa, ulac asuɣu n yiwen, ala tijjiqin n tkeryas d wesbeɛbu imuturen. Ula d arrac ttun taḥtatrit !
Ttbeddan yemdanen ɣef yemraḥen, d tirebbuyaɛ. Amur ameqqran deg-sen d iɣriben. Iqjan ttmisriḥen neɣ smeɛfunen; mi d-yezreb walbeɛḍ ad yawi kra deg usebbaḍ-is; ma yerra-d s lexbar atan ad isexxeṭ, yeskerker aḍar. Ma ulac atan iḍum azniq, yewwi ttwab. Lɛezza-s Ɛmer, mi ara iwali albeɛḍ yemḥeq-d, yerkeḍ ayagi; winna, ɣef wudem-is iban yewhem am win ara yinin : « Ɣileɣ ur tḍerru ara yid-i, nekk ! » Ad yewwet s ugerz am uɛejmi neɣ… aqjun, imir ad ikemmel abrid-is, s leɛqel ɣef wakken ad iɛawed tiyita; ad ixatel ula d axeclaw neɣ iccer n lkaɣeḍ.

Yekcem Ɛmer taḥanut n mmi-s n tmurt-is. A d-yaɣ ayen iwala mačči ayen yebɣa; yeččur-as tiṭ uqerru n cclaḍa, tabbaṭ uyefki akk d tqerɛet n ccrab iss ara yesserɣ afwad-is. Yuɣ ɣer ugezzar aftat n weksum s yiɣes, yeddem taxbizt si lkuca.
Yaf lḥara teɛmer. Tarbaɛt tezzi i ddiminu, tayeḍ i ubukir. Texleḍ lqahwa d lbirra, tibbaḍin d inexman n ccemma fesren ar iḍarren ikersiyen; si tama ineṭṭeq-d Deḥman Lḥerraci, si tayeḍ Sliman Ɛazem; gar-asen Ɛemmi Muḥ yeččuččin am tẓiwcit yeslexfaten, icennu ger wesluddey d igurrɛen tacnayt i wumi isell yal amḍiq : Baba inuba. Ɛerḍen-t ɣer lqahwa, yeswa, ɛerḍen-t ɣer lbirra, yeswa. Yessufeɣ-d seg weqrab taqerɛet, imekken-asen-tt. Yekker yiwen seg imuraren, yeṭṭef amḍiq-is ɣer teḥjurin.
Mi yekker azekkayen – wissen amek d-yekker – yaf tuwwit n weɣrum di lḥara, asegres fersen-t yemcac neɣ iɣerdayen, aqerru n cclaḍa zerɛen wafriwen-is. Hatan wayen yenna :
– Ula d awtul ara t-yeččen ulac !
Yeṭṭef tiwwura uqerruy-is, yaf dduqqusent dɣa iger aqerru seddaw tsadelt.
Yerfed s uqerru, aman ttqudduren ɣef tuyat-is, ɣef lecfar am ugeffur. Iwala tagnit n waluḍ, yembabb later deg izenqan n taddart, ageffur yekkat, Wa yelḥa-d d ɛennani, aqerru yekna, tayeḍ tesbur aqerru s tezdemt n tuzzalt annect uɛecciw, wa yesbur s tcekkart, s uqelmun; aman n ssaqya ttqiṭṭiren cuban tamrilt. Ibernas jemɛen, ay jemɛen, icuḍaḍ bberqeqcen si tenṭawt n txemret; ger sin iberdan, ayaziḍ ibedd ɣef yiwen uḍar, yesseḍfar tamuɣli i wid yettɛeddin, kennun tuyat, berrun iqerray. Mi idegger tawwurt n wefrag wemdan, mi yekcem lḥara-s, ad yesneḥneḥ akken ad as-d-slen at wexxam; tawwurt n tzeqqa tqubel lkanun, ad yekkes iqebqaben, iɛelleq abernus deffir tewwurt neɣ ɣef tewwurt n waddaynin, yeṭṭef amkan-is rrif n lkanun; tilawin sskawent ijufar-nsent, arrac ẓẓaẓayen aḍar, amcic yeskubbel; ddaw uqermud d dexxan, nnig-is d aman; ɣef wemnar n tewwurt, di tekwatin, itbiren ttsiggin akin d wakka.
Ɣef yinyen tɛeǧǧer tasilt, fell-as aseksut iwuni yenneḍ useqfel; iragwen imussiden jebbden d asawen, raḥen d seksu, d leḥbeq, d leɛqaqer iberkanen d wayen akk irennun i tizeṭ n telqimt deg yimi; aɛebbuḍ n tasilt yesreɣruɣ am wakken ttcuffun-d iberḍiyen-is.
Wid d-yezzin i lkanun jebbden-d awal s ttawil, s talwit; argaz, tameṭṭut, aqcic, taqcict, yal wa iṣaḥ-it-id wawal. Ttqarib imensi ay d-ttnejmaɛen at wexxam; d imir uciwer, usended, unebbeh; imiren ay ssefrayen timsal, ay d-ttrusun iḥebbiren, ay beṭṭun lecɣal.
Aman mazal ttqudduren ɣef tuyat-is. Amek ara iḥulfu i tesmeḍ ? Ters-d talwit ɣef wul, yaf iman-is deg yiwet n rreḥma taḥlawant, ur yessin lferḥ i t-id-yezzin, deg yiwen yimir yeǧǧuǧǧeg wul-is, tennefsusi teɛkemt f tasa, iserreḥ wallaɣ, talwit.
Imir nniḍsen, mi yekcem ɣer texxamt ad yeskew acebbub-is, yeɣɣemɣem wul-is, teqqudder tasa-s, iṣebben wallaɣ-is, talwit ifeṭṭiweɣ, aɣilif n tmess, tazeqqa, axxam uɣalen d aderbuz neɣ am tbergent i yesɣaren.
Yeqqim ɣef umeṭreḥ, yebra i uqerru am win i wumi d-teɣli ddunit am teɛkemt, ttqiṭṭiren waman ɣef yedmaren-is, taɛebbut tḥerreṣ, tasa ameggur ineǧǧeɛ-itt, ul iḥebbek yekkat ɣef yedmaren. Yufa iman-is am win i wumi tennser tduli; yeqqes-it usemmiḍ neɣ tekkes-as tussra. Tefḍeḥ tidet tuffirt. Taɣawsa tewweḍ bab-is.
Tidet n tidet asmi ara nnefsusin, asmi ara fsin iciddan n yinig, a t-tejmeɛ tmurt-is. Iḍarren ad hummen anda nnumen, ad ddun di later n later-nsen, igufa ad ssemḥilqen i lemḥekwat, ixmir yeṭṭef amur, aɣebbar yuli tigecrar; taddart neɣ tamdint, aderɣal yessen anda ara iger aḍar. Tiṭ ad teqmec ddaw yiṭij uqriḥ, ad tesseḍfer tamuɣli i teksiwin n leḥrir, iṭij ad yeɣli ddaw wedrar neɣ deg Yill Agrakal, arrac ad uraren ticiret deg webrid, tullas a tent-teṭṭef targagayt n tɛebbuṭ, imɣaren ad qummcen di tɣemmar, icuḍaḍ ssiffin, tulawin ttemǧadalent ɣef tewwurt n wefrag; imdanen, s iḍellaɛen, s uɛebbi, d tidi, s tcucay, iɛemmamen, imnedyal, lfuḍat d tfunarin. Tameẓẓuɣt ur tedduqqus, tuɣac s lmizan-nsent; d aziḍan, d axercuf neɣ d amsari, s trusi neɣ s wurrif, awal yetbet wazal-is; taɣect d amareg, d ccna; amendayer, tajewwaqt, lɣiḍa uculliḍ, ddeqs n wedrar, tibuɣarin uzenzi n lḥenni, adekker n lexwan, ameǧǧed, taɣratin, taḍsa, imeṭṭi neɣ asuɣu umennuɣ, akken ma llan myelḥaqen, myezmaren, msetbaɛen, am lexyuḍ uzeṭṭa, ɛemren ass d yiḍ. Ɛmer yufa leɛder ideg ara yeks, temlal tasa d way turew; yal taɣawsa deg wemkan-is, yennecraḥ wul, iban wayen yellan, iban wayen ixuṣṣen; taṣebḥit s webrid-is, tameddit s win-is. Yeḥḍer i taluft, yettekka di tmeɣra, yurga ameddakel, ggunin-t at wexxam, ṭṭfen-as taɣnant, yezga wi yeddan di tili-s, tiram feṣṣlent, mxallafen wussan. Argaz s wazal-is yelha neɣ dir-it; win t-yugaren, iquder-it, win yugar, yessawal-as-d « Dadda »; akken ay t-tdekkiment leɛwayed ay rnant deg yiseɣ-is. Yella-yas ad iciwer, yettalas ad yefk aciwer.

Idegger-d Sliman tawwurt, iḍal-d deg wemnar; yerfed s uqerru Ɛmer, gguffɛen-d waman seg wallen. Iḥeṣṣen-it Sliman zerfay, yezzi di later-is. Taɣawsa teǧǧa bab-is.
Taɣawsa telsa abelṭun, teffeɣ; telḥa akken iwehha webrid, tikli weskerker uḍar; temmuger imdanen, iḍan, ṭumubilat d waḍu; aḍu yeqqerjujem ɣef uxeclaw, yewwi-t akin d wakka, idewwer-it, yessazzel-it, yebɣa-yas tamettant s turrda n ṭumubil, tezḍa-t, yeslal-it, yesserwel-it, yesseɛjuju-t alarmi yeɣli s amruj n tursaḍ. Tarewla.
Taɣawsa tekcem s amruj, amruj n tissit. Ɛeqlen-t-id d Ɛmer.
Mi d-yeffeɣ, ur yemlik iman-is; sɛeddan ifassen-nsen ddaw teɣruḍin-is, ssawḍen-t s axxam-is.

Tukkist si FAFFA (ungal), Rachid Aliche, 1990
(ixef I, isebtar 7-19)

 

 

Share.

About Author

Avatar

Un commentaire

  1. Avatar
    Djamal Benaouf on

    Azul,

    « I yuɣen irgazen ur ttrun »! Maca, ur brin i tegdemt (ṭṭbel) deg waman. D wigi i d irgazen, am Racid Ɛellic, Muḥya… Racid Ɛellic dyiwet tgejdit si tgejda iɣef ibedd yedles d tsekla-nneɣ. Tira-ines acek-itt! Ad yesgun di talwit !
    Tanemmirt ilmend umekti.

Reply To Djamal Benaouf Cancel Reply