Aɛessas n wurti ( AḤRIC WIS-SIN)

6

-Tullist-

Sɣur Racid Tiɣilt.

 

2- AḤRIC WIS SIN

Ulamma tḥar nna Melluga ad tekcem s axxam, tezwar-itt tixsi-s yeddrebzen s adaynin ma yella kra a teεlef. Taf-n lmedwed yesrara. Dɣa, seg wakken i tt-id-yeskabbeḥ laẓ di lexla, terra-tt i wesbeεbeε armi tebbeḥbeḥ.

Nna Melluga yeffeɣ-itt leεqel. Tekka di leqlala. Lid-is ɣer tixsi yessumlen ddunnit, lid-is ɣer wemɣar-is umi tesla yesgeḥguḥ di tɣurfeţ. Tenna hha, temmeɣ ɣef yirin usaɣur teǧǧa ɣef yiri n teεrict.Tejbed-d seg-s amres uǧaǧǧag, tdeffes-it ɣer lmedwed. Tedda-yas di llza i tixsi sisebda ara d-telti d dda Ḥemmu. Sakin tsureg-as azal n tkeckult n temẓin tsḥet dindin tixsi d asḥat. Almi i tufes axenfuc-is deg usaɣur, tebda tesnuffuẓ, i d wamek d-ters talwit.

Segmi i d-yesla dda Ḥemmu i temɣart-is la tesdeḥwil, yella netta d asenneḥneḥ. Tin tegza. Tuli tiseddarin tin di tin. Tekcem ɣur-s. Σerqen-as imeslayen. Ur teẓri awal ad tezzwer wala win a tesseggri: Ad t-testeqqsi amek yella d wacu yebɣa neɣ ad as-tales tadyant-nni i tt-id-yesnejlan si lexla? Tuɣal tenna-yas:

“I tusut-nni, εni tugi ad ak-tebru?

Dda Ḥemmu, ula mi ara t-yekref waṭan deg wusu, a mεezza-s ad yettihi cwiṭ fell-as. Yerra-yas:

– Tebra ar am kem, tugi yakk a yi-tebru!

– Ad ak-bruɣ? D taqqriḥt-ik! Ssefraḥ din ul-ik ihi!

– Tufiḍ-tt tugiḍ-tt a taqqriḥt-iw!

Dda Ḥemmu yekkeεkeε d taḍsa, dɣa ileqqem-d tusut-nni a yesṭiqqfen deg-s nnefs.

– Ccah! Ad tceεfeḍ taḍsa di twaɣit! Ageḥguḥ am win yerna yefna-k-id uεekki.

– Tikkelt-a atan εni ad teglu yis-i.

– Xic!

– Hmm! Ur ixic wara. Kem awi-d ukan ad tertiḥeḍ seg-i, meqqar ad taɣeḍ ilemẓi a m-d-yesseggrin liser a tafjiεt-im.

– Aha tura! Sfillet i wayen yelhan.

– Awer tawḍeḍ asmi ara kem-id-iṣaḥ! Ula d leḥnak-im, am tdemrucin-im, ɣlin am imelluga at uledda a Melluga.

– Σni ur twalaḍ ara iman-ik a bu ccemma?! Anef-aɣ tura si tigi. Iḥeqqa ! Teswiḍ ciṭ n zzit neɣ uhu ?

– Ḥala tin i yi-d-yeqqimen! Twet-iyi tmaggirt seg wemcaḥ n zzit itezzin ɣef wul-iw. Ttemεuqquɣ-d, yerna qessiḥet.

– Ur tt-tsumaḍ ara yakk. Akken tt-ǧǧiɣ tegdurt n zzit i tt-id-ufiɣ. I sakin amek ara k-tεeddi tusut-nni a bu ugernin? Ula d tiḥdert-agi n tament mačči tennuleḍ-tt!

– Bbiɣ-d seg-s abruy linna. Σni s tawant?

– Tεum-ak ccemma! Ihi sfegrurum kan aɣrum aḥerfi ar d icaε deg-k wazi. I d i-yuɣen ur d iyi-rzi!

– Ih! Tura ad lettḥeɣ kan zzit, ad meččḥeḥ tament, amzun baṭel i tent-id-nessas!

– Cuḥ, ifukk; jbed, yeqqers! Awi-d kan ad teḥluḍ. Ula d aεessas n wurti yejjem-ik imi ur terziḍ ara fell-as ussan-a.

– Ata dɣa tesmektaḍ-iyi-d! Ayen akka zik i d-terriḍ agelzim s axxam ass-a? Ad iniɣ tḥareḍ-d ɣer-i a yi-tesserwuḍ tiḥdaddutin iwakken ad ḥluɣ?

Nna Melluga tessusem. Ad as-tini, abbuh; ad teqqim, abbuh.

– Σni teqqneḍ lḥenni i yimi-m tura?

– Ma qqneɣ-as lḥenni i taklit, dɣa lasel n baba n waklan, ur d iyi-d-fkin ara At Buledda!

– Taklit?!

– Susem kan!

– D kem i yessusmen; daymi i m-n-nniɣ, εwni teqqneḍ-as lḥenni i yimi-m. Kem tneggzeḍ si tḍebbujt ɣer tulmuţ. D acu ara d-yawin taklit ɣur-m? Σni d teryel n yeɣẓer i d-yeffɣen ɣer-m a kem-tẓer?

Nna Melluga tesscex kan deg-s mi d-yekkes ccemma, yesfeḍ iḍudan-is s usu. Yenna-yas:

– Ahat d awaɣzniw i n-tufiḍ deg wurti, yesqerqer-ikem-id almi i m-d-yeεreq webrid s axxam?

– D taklit i n-ufiɣ, mačči d teryel mačči d waɣzen. Yerna d baba-k i yi-d-yesɣalwen ad as-qqneɣ lḥenni deg yiɣzer.

– Ayhuh! La teshetrifeḍ a tin! D acu i la tesfuǧǧuɣeḍ akka? Σni yesṭeglelli-kem-id yiṭij neɣ d tibbehbit i kem-id-yennulfan?

– Ur bbehbaɣ, ur ṭṭeglelliɣ. Ẓriɣ akka ur d iyi-tettamneḍ ara.

– Ur gziɣ tabruyt. Aha ziɣ fak-iten-id! Ur stufaɣ ara i temseεraq.

– Lliɣ leqqḍeɣ iniɣman la hemmu la ɣemmu, ferrneɣ imelluga i ḥemmu-k, almi wwḍeɣ ɣer 3 tmeɣrusin-nni n wadda, tidak-nni yeẓẓa wemɣar-iw ɣer tama n webrid, nnig lεinser, dɣa ufiɣ-tent-in ttwaleqqḍent yakan.

– Tidak-nni yeẓẓa baba? Yak tineqqlin-nni mačči zik i ssenṭayen iwakken ad d-sseɣlint iniɣman si tura!

– Wwah ula d kečč! D acu ara tent-yeǧǧen ar akkaḍani?! Ahat εeddant snat tqecwula i d-fkant.

– Amek i teẓriḍ, ma yella ttwaleqḍent neɣ ttwakrent?

– Ur ttwakrent, ur tent-yuɣ ur tent-yebli. Ufiɣ-n iniɣman-nsent yejmeε-iten baba-k d tiεemmurin.

– Atan daɣen srint-as tundar i wallaɣ-im. Xerben-am wulman! Ansi a n-yekk baba s urti?! Argaz ahat rkant ula d tuɣmas-is deg uẓekka. Imahat d aεessas n wurti i tɣaḍeḍ, iquma-kem-id cwiṭ.

– Iεessasen, ɣas llan, werǧin ten-twalaɣ; yerna ur d-ggaren ara afus di tigi. Ttqamin-aɣ akken nniḍen. Ttεassan, tḥaraben ɣef wayla n bab-is.  D baba-k a ten-ileqqḍen i k-nniɣ.

– I baba, εni twalaḍ-t?

– Walaɣ-t ih, am wakka i la n-ttwaliɣ deg-k. Tuɣ-it di tlemmast n wegraw d-yezzin i taklit umi ttcebbiḥen ad teddu d tislit. Nutni lsan yakk ibrenyas imellalen; ma d netta, d abernus n luber i yelsa. Walaɣ-t mi s-yesberber i taklit iεenncen ɣef tqermeţ-nni n tasaft d-yegrarben seg weḥriq udurnu. Simi i yi-d-yeẓra, yesɣallew-iyi-d iwakken a yi-d-yessenεet tirac-nni n tazert yegg°ej ddaw leǧdari n tneqqlin.

– Yyaaah!

– Assa leεmer d-ḍrint ihi?! Σni d yiwet neɣ snat i n-yettafen agraw yeεmer di lexla ! Wi s-yennan lexla yexla, i yexlan d axxam-is.

– Rniɣ kem yettamneḍ s tigi i leεmer-iw! Ziɣ tefruriḍ akk!

– S yixef n Baḥi-nni tesserwel tmurt-agi itetten arraw-is armi i iweddef aqerru-s ɣer win n Fransa ur yezwiǧ, ar d tideţ i la k-n-ttalseɣ!

– Yella kra i m-d-yenna ihi?

– Anwa? Baḥi?

– Baba, ah! Yak tenniḍ-d d baba i n-tufiḍ deg yiɣzer, mačči d Baḥi. Baḥi ha-t di Lpari yerwa lwiski d ucali, yettu taddart yettu urti.

– Ih, d amɣar-iw. D baba-k i d-ltiɣ ula d nekk.

– D acu i m-d-yenna ihi?

– Yenna-yi-d, yya-d cucef-as i teslit-agi-inem skud ur yeẓqif umizab n lεinser iwakken ad as-teqqneḍ lḥenni. Dɣa ṭṭfeɣ-tt-id feεlayen d iḍarren; rewleɣ-d syen…

– I widak-nni yellan dinna, εemren agraw ɣef taklit, tεeqqleḍ-ten meqqar?

– Agraw, ddeqs-is.Waεeqqleɣ-t, wa wwiɣ kan ccbiha-s.

– Anwi i tεeqqleḍ?

– Mer a k-n-iniɣ anwiwi, ur d iyi-tettamneḍ ara daɣen. Mmuten yakk.

– Ihi d taquffeţ at laxert i kem-id-iɣufrena nnegḥ-im! Ardemmani ad ten-testeqqsiḍ amek i tga laxert! Kemmi trewleḍ-d d tarewla. Tečča-kem tugdi.Nnaɣ a yelli d tikli a m-ncudd taγesmart!

– Ur d i-teεniḍ! Nekk fell-ak i yugadeɣ. Acḥal aya tserdeḍ deg wusu. Ugadeɣ yibb°ass ad ak-kkseɣ tasumta mi ara a k-id-afeɣ yeqqur ufus yerna uḍar.

– Nniɣ-am, tigi d timucuha uzal! Yerwi-kem uhawrir n mmi-m almi turnaneḍ.

– N wacu ahawrir?

– Ahawrir n tmeɣra n mimmi-m. Teḍra-tt yid-m am weɣyul-nni ara twet lmeɣla.

– Ur gziɣ ttren.

– Nniɣ-am, d aseqḍiḍ-nni i tseqqḍeḍ imi ur d as-d-tewwiḍ ara yelli-s n weltma-m i Baḥi qbel ad yinig, i tewwiḍ d aɣbel deg wul-im armi la tettarguḍ tameɣra n tissulya-s deg uzal qayli.

– A s-neg d imessiḥ, sxurruḍeɣ neɣ seg uqerruy-iw i la k-tent-id-kkateɣ tigi n taklit akk d baba-k; i tεemmurin-nni n tazert? Amek armi i tent-in-ufiɣ din? Ur d iyi-d-qqar ara d iniɣman d-yeɣlin i yennejmaεen i yiman-nsen am igelfan n tzizwa!

– Ahat d afus-im i ten-ileqḍen war ma tewwiḍ-d s lexbar, imi ula d aqerru-m yunag; yedda d Baḥi ɣer Lpari almi i kem-id-tebda tatut n tisselbi.

– Ẓriɣ akka a yi-d-tiniḍ. Mer yettmeslay lmal agugam am zik, yalli ad d-tenṭeq tixsi-inna deg udaynin. Greɣ-as tamawt mi n-teṭṭuccen s iɣẓer yerna tekkat taqejjirt-is ɣer lqaεεa am wakken a tesriḥ uccen.

Dda Ḥemmu iḥemmel ad yessetwer tuẓẓal uεekki. Yeṭṭef, yeṭṭef; yuɣal yeṭṭerḍeq d taḍsa.

– I tiniḍ-d akka ɣur-m inigi! Ihi, εass-itt kan, tura ad d-tesbeεbeε tixsi-m s trumit.

Werεad d-ifuk awal, tixsi tenna-d beeeeεεεεε!

– D acu i yak-nniɣ?! Tesliḍ-as?

– Nniɣ-am, tigi d tibyannutin uwerεi! Ma mačči εad d awezɣi. Σeddi ad tesgunfuḍ cwiṭ ɣef yiman-im, ad yili ur kem-yeǧǧi ara waḍu-nni n yiḍ izeryen ad tsemdeḍ tanafa.

– D tideţ, segmi i yi-d-yessaki waḍu mačči medleɣ tiṭ-iw. Daɣnetta aql-i serfeɣ.

– Lḥasun ɣur-m anda i tettuɣaleḍ ad tecrurdeḍ s urti ma ur ddiɣ ara yid-m a tasekkurt-iw.

– Ẓer ihi anwa ara ɣ-d-yessalin tiɣbirt-nni ɣer Tmazirt. Ma ur tezmireḍ ara ad teffɣeḍ, ad ḥelleɣ Messeε a s-tini i gma-k. Fiḥel ma yettwajeggeḥ wannecten n tazert, ladɣa ma bdan-d iberbuṛen n lexrif…

– S uqerru-m ar d iyi-teslaẓ tmacahuţ-agi-inem. La sqejwiwen iẓerman-iw si laẓ. Yecqa-kem ihi a tisirimt-iw, εdel-iyi-d ciṭ imekli.

Nna Melluga tuder-d si tɣurfeţ ad as-terki tifeḍreqt n tcebb°aṭ ad yesseḥmu yis-s taεebbuṭ-is. Dda Ḥemmu yesseḍfer-as tamuqilt i temɣart-is mi tekka seg yimi n tewwurt. Yeṭṭef amayeg-is, yesnuzgum. Yeẓẓa allen-is deg wemnar. Yezzer di tmuɣli-s.Yettu tusut-nni-ines, yettu ka t-yerḥan. Yerza-d fell-as wayen i tent-yugaren. Seg yimiren yuḍen aɣbel n tmeddit-is ugar. Yettḥebbir kan amek ara teḍru yid-s ma tettehteh temɣart-is, imi d nettat iɣef ibedd wexxam-is. Amek ara ṭṭfen yejga, ma teɣli tecraft neɣ rkant tgejda-s? Yeqqar-as kan: “Awer d-ggriɣ deffir-m a tagerrujt-iw! Ma teɣliḍ neɣ tezwareḍ-iyi s anda a naweḍ, ad i-yawi wasif d asawen; wamma d akessar, yewwi yakk medden.”

 

 

Share.

About Author

Racid U Tiɣilt

6 commentaires

  1. Avatar

    Azul,
    Win qqaren deg yeḍrisen n dda Racid a s-teḍru am winna akken i ineḥḥlen tamment seg ulemsu n teɣrest ; ad itett, ad imecceɣ ad yeqqar « d taẓidant a dda Meḥduq, lemmer ɣas a yi-d-ternuḍ cwiṭ » !
    Ma nunef akk i tedyanin iɣef nettaru acku yal d agerruj, dɣa ad neqqim kan di tutlayt n dda Racid : Taqbaylit-ines werǧin d telli d tameɛlalt-nni ! Lḥaṣul, win yebɣan ad yelmed TAQBAYLIT yerzu ɣur dda Racid acku mačči kan d amawal ay yella, d asnid s timmad-is !
    Yif ma ssusmeɣ, ma ulac a t-wwteɣ s tiṭṭ !
    Dda Racid d ameqqran ger imeqqranen !
    Gedha yes-k a dda Racid

  2. Avatar

    Ssurfet-iyi acku aṭas n tzeggal neɣ n tuccḍiwn i giɣ di tedmi-inu tamenzut!
    Attan ihi i tikkelt tis-snat:

    Azul,
    Win yeqqaren deg yeḍrisen n dda Racid a s-teḍru am winna akken i ineḥḥlen tamment seg ulemsu n teɣrest ; ad itett, ad imecceḥ ad yeqqar « d taẓidant a dda Meḥduq, lemmer ɣas a yi-d-ternuḍ cwiṭ » !
    Ma nunef akk i tedyanin iɣef yettaru acku yal ta d agerruj, dɣa ad neqqim kan di tutlayt n dda Racid : Taqbaylit-ines werǧin telli d tameɛlalt-nni ! Lḥaṣul, win yebɣan ad yelmed TAQBAYLIT yerzu ɣur dda Racid acku mačči kan d amawal ay yella, d asnid s timmad-is !
    Yif ma ssusmeɣ, ma ulac a t-wwteɣ daɣen s tiṭṭ !
    Dda Racid d ameqqran ger imeqqranen !
    Gedha yes-k a dda Racid !

  3. Avatar
    leɛgab U Buɣida on

    iḍrisen-ik a Racid fazen aṭas. D tidet a Ǧamal ttḥussuɣ s teqbaylit taleṭfant, tushilt, ur neqqur ara, am waman yettazzalen di tregwa,
    llan kra n wawalen, yellan ger snat tuččar, ur ssineɣ; wissen ma d asnulfu neɣ llan di teqbaylit, ahat a d-afeɣ dagi anamek-nsen :

    Lid-is ɣer tixsi « yessumlen » ddunnit
    « tdeffes »-it ɣer lmedwed
    « tufes » axenfuc-is
    am « tdemrucin »-im
    « sqejwiwen » iẓerman-iw si laẓ.
    Yecqa-kem ihi a « tisirimt »-iw

    tanemmirt

  4. Avatar

    Azul a Leɛgab,
    Tanemmirt ilmend usuter–agi-inek acku s waya temliḍ-aɣ-d d akken teɣriḍ s talqayt tullist-a n dda Racid. Aql-i uzneɣ-as akken a d-yessegzi awalen yellan ger tuccar, u si tama-ines yenna-d ussan-a a k-d-yerr fell-asen.
    Kra n wawalen seg wigi ssneɣ-ten, maca, smenyafeɣ d netta ara d-yerren fell-asen.
    Di talwit

  5. Avatar

    Azul,
    Attan tririt n dda Racid Tiɣilt ideg d-yessegzi awalen-nni d-yettwasutren deg-s.Tanemmirt-inrs.

    Rachid Tighilt vous a envoyé un message.

    Atan ihi, usegzi n wawalen-nni : Yessumlen : ihebblen, icebblen, (s ṣṣut) /agacer, saouler de bruit, de cri, de verbiage… Tdeffes : tdegger, terra, tessekcem taɣawsa s ddḥis ɣer … / bourrer Tufes : tger, tessekcem (yettak anzi ɣer udeffes) / enfoncer quelque chose dans un trou par exemple en vue de la cacher. Tidemrucin : idmaren meẓẓiyen (s uqejjem) /sein au sens péjoratif Sqejwiwen : ttḥawalen ameslay, dagi s unamek ucekti si laẓ / jacasser, ici geindre Tisirimt : Ayen uɣur yessaram bab-is / Objet de l’espérance TAMAWT : Awalen-agi d taqbaylit taqburt (mačči d tamaziɣt tatrart, mačči d ayen d-snulfaɣ). Tuget deg-sen, ur ten-ufiɣ ara deg usegzawal n Dallet

  6. Avatar

    tanemmirt i gma-tneɣ Racid, d tidet d awalen yesɛan anamek lqayen, u yerna d taqbaylit taḥrurt, wigi d ayen i d-ḥawceɣ kan ahat ad ilin wiyaḍ.

Reply To Awetniri Cancel Reply